सिद्धिदात्री देवी* विज्ञान आणि अध्यात्म यांचा संगम

नवरात्रीच्या नवव्या दिवशी पूजली जाणारी सिद्धिदात्री माता ही दुर्गेच्या नवरूपांपैकी अंतिम स्वरूप आहे. तिचं नावच सांगतं — ‘सिद्धी’ म्हणजे अलौकिक शक्ती किंवा पूर्णत्व, आणि ‘दात्री’ म्हणजे देणारी. त्यामुळे ती आपल्या भक्तांना सर्व सिद्धी, ज्ञान आणि मनोकामना प्रदान करणारी आहे.

सिद्धिदात्री देवी कमलपुष्पावर विराजमान असून सिंहावर आरूढ असते. तिच्या चार हातांत शंख, चक्र, गदा आणि कमल आहेत. गळ्यात मोत्यांची माळ, अंगावर तेजस्वी लाल वस्त्र आणि मुखावर ममतेचा प्रकाश. तिचं रूप साधकाला श्रद्धा आणि स्थैर्य देणारं आहे.

🌿

पुराणानुसार, सिद्धिदात्री देवीच्या कृपेने साधकाला अष्टसिद्धी आणि नव निधी प्राप्त होतात. शंकरालाही सिद्धिदात्रीच्या उपासनेतून अर्धनारीश्वर स्वरूपाची प्राप्ती झाली. तिच्या कृपेने साधकाच्या लौकिक व पारलौकिक सर्व इच्छा पूर्ण होतात, म्हणून नवमीला तिची पूजा करून नवरात्र साधना परिपूर्ण होते.

सिद्धिदात्रीची उपासना ही केवळ पौराणिक नाही, तर मानवी मेंदू आणि चेतना यांच्याशीही खोल संबंध दर्शवते.

* अष्टसिद्धीचे प्रतीक:

* अणिमा म्हणजे सूक्ष्म

निरीक्षणशक्ती (microscopic vision).

* महिमा म्हणजे व्यापक

दृष्टिकोन (macro

thinking).

* ईशित्व, वशित्व म्हणजे

स्वतःच्या मनावर नियंत्रण

(self-mastery).

* न्यूरोसायन्स: ध्यान आणि

जप करताना मेंदूतील

prefrontal cortex

सक्रिय होतो, ज्यामुळे

• एकाग्रता वाढते,

• भीती कमी होते,

• मन शांत आणि

सकारात्मक होतं.

* *सहस्रार चक्राशी नाते:*

नवव्या दिवशी साधकाचं

सहस्रार चक्र (crown

chakra) सक्रिय होतं. हे

चक्र म्हणजे अंतिम ज्ञान,

ब्रह्मानुभूती आणि

एकत्वाची अवस्था. *सिद्धिदात्री देवी ह्या सहस्रारचं प्रतीक आहे.*

सिद्धिदात्री देवी म्हणजे पूर्णत्व आणि सिद्धीची अधिष्ठात्री शक्ती. तिचं पूजन केल्याने भक्ताला केवळ धार्मिक समाधान मिळत नाही तर मानसिक संतुलन, बौद्धिक स्पष्टता आणि आत्मज्ञानाची अनुभूती मिळते.

अशा प्रकारे, नवरात्राच्या शेवटच्या दिवशी आपण सिद्धिदात्री देवीची आराधना करून आत्मिक पूर्णत्व, शांती आणि समाजहितासाठी कार्य करण्याची प्रेरणा मिळवतो.

*जयंत जोशी*